गणित, अंग्रेजी र विज्ञानमै बढी नन-ग्रेड : एसईई नतिजाले देखायो शिक्षाको जरा हल्लिएको छ

द नेप्लिज संवाददाता

१३ असार २०८२, शनिबार

विराटनगर — माध्यमिक शिक्षा परीक्षा (एसईई) २०८१ को नतिजाले नेपालको विद्यालय शिक्षाको संरचना, पद्धति र प्राथमिकतामाथि पुनर्विचार गर्नुपर्ने स्पष्ट सन्देश दिएको छ। शुक्रबार साँझ सार्वजनिक गरिएको नतिजामा एक लाख ६७ हजार ५९७ विद्यार्थी नन-ग्रेडेड भएका छन्, जसमा अधिकांश विद्यार्थी गणित, अंग्रेजी र विज्ञानजस्ता आधारभूत विषयमै असफल भएका छन्। राष्ट्रिय परीक्षा बोर्डका अनुसार गणितमा १ लाख २८ हजार २१५ विद्यार्थी नन-ग्रेडेड भए। यो सङ्ख्या एक्लै कूल नन-ग्रेडेडको झण्डै ७६ प्रतिशत बराबर हो।

गणित — सबैभन्दा कमजोर कडी
नेपाली शिक्षा प्रणालीमा गणितलाई सैद्धान्तिक रूपमा उच्च प्राथमिकता दिइए पनि व्यवहारमा सिकाइ र बुझाइबीचको खाडल अझै पुरिएको छैन। धेरैजसो विद्यालयमा गणित सिकाउने पद्धति 'कन्ठ्याउने' भन्दा 'बुझाउने'तर्फ केन्द्रित छैन। शिक्षकको तयारी, अध्यापन शैली र विद्यार्थीको आधारभूत सङ्ख्यात्मक सोचको अभाव मिलेर गणितलाई भयावह बनाएको शिक्षाविद्‍हरू बताउँछन्।

अंग्रेजीमा ८० हजारभन्दा बढी नन-ग्रेडेड
गणितपछि दोस्रो स्थानमा अंग्रेजी पर्छ, जहाँ ८० हजार ६७२ जना विद्यार्थीले ग्रेडै पाएनन्। सरकारी विद्यालयमा माध्यमिक तहसम्म पनि अंग्रेजी शिक्षणको गुणस्तर अझै नउकासिएको यथार्थ यही तथ्यले उजागर गर्छ।

भाषा सिकाइका लागि आवश्यक 'भाषिक वातावरण' नहुँदा र अनुवादमा भर पर्ने शिक्षण पद्धतिले अंग्रेजी विषयमाथि विद्यार्थीको आत्मविश्वास नै खिइएको देखिन्छ।

विज्ञानको प्रयोगशाला बिहीन पढाइ
७९ हजार २७१ विद्यार्थी विज्ञान विषयमा नन-ग्रेडेड भएका छन्। विज्ञान विषयमा पनि अंक र परिभाषा घोकिने तरिकाले पढाउने परम्परागत अभ्यासकै कारण विद्यार्थीहरू प्रयोगात्मक अवधारणाबाट टाढा छन्। धेरैजसो विद्यालयमा प्रयोगशालाको सुविधा नहुनु, शिक्षकको प्रयोगात्मक दक्षताको अभाव र पाठ्यक्रमको भारीपन प्रमुख चुनौती हुन्।

नेपाली, सामाजिक र वैकल्पिक विषयमा पनि त्रुटिपूर्ण सिकाइ
नेपाली विषयमा ५४ हजार ७३५, सामाजिक अध्ययनमा ५३ हजार १८६, अर्थशास्त्रमा ४२ हजार १५० र वैकल्पिक गणितमा १८ हजार २२२ जना विद्यार्थी नन-ग्रेडेड भएका छन्। यिनले देखाउँछ कि समस्या कुनै एक विषयमा मात्र सीमित छैन—सङ्गठित रूपमा शिक्षण–शिक्षण प्रक्रियामै कमजोरी विद्यमान छ।

‘पास होइन, ग्रेडेड’ को दण्ड
'नन-ग्रेडेड' शब्द प्रयोग गरिए पनि यसको अर्थ पहिलेको 'फेल' भन्दा फरक छैन। तर नयाँ मूल्याङ्कन पद्धतिले कम्तीमा दुईवटा फरक बनाएको छ—पहिलो, विद्यार्थीमा आत्मबल खिइन्छ किनभने ग्रेड नआएपछि उनी 'आधारभूत दक्षता' पनि नपुगेको भनी चिनिन्छ। दोस्रो, विद्यालयको समग्र शिक्षण क्षमतामाथि गम्भीर प्रश्न उठ्छ।

शिक्षा नीतिमा संरचनागत कमजोरी
शिक्षा मन्त्रालयले बर्सेनि ‘नतिजा सुधार गर्ने’ भाषिक संकल्प गर्दै आए पनि सुधारको गति सुस्त छ। गणित, विज्ञान र अंग्रेजीमा यसरी विद्यार्थी नन-ग्रेडेड हुनु केवल व्यक्तिगत कमजोरी होइन, शिक्षा प्रणालीको सामूहिक असफलता हो।

भविष्यको संकेत : केवल मौका परीक्षा समाधान होइन
यस पटक १ लाख ६७ हजार विद्यार्थीका लागि मौका परीक्षा साउन २९ देखि हुने बताइएको छ। तर मौका परीक्षा समस्याको समाधान होइन, केवल अस्थायी मलहम हो। दीर्घकालीन सुधारका लागि:

शिक्षक तालिम प्रभावकारी बनाउने
प्रयोगात्मक सिकाइको पहुँच बढाउने
पाठ्यक्रमलाई व्यवहारमुखी बनाउने
स्थानीय भाषाभाषी विद्यार्थीका लागि द्वैध माध्यममा शिक्षणको रणनीति अपनाउने
विद्यालयमा शैक्षिक सहयोगी वातावरण सिर्जना गर्ने

मधेश प्रदेशमा सबैभन्दा बढी नन-ग्रेडेड
प्रदेशगत विवरण हेर्दा मधेश प्रदेशमा ५९ हजार ७४९ सहभागीमध्ये ४२ हजार ७७९ जना नन-ग्रेडेड भएका छन्। यो प्रदेशको सामाजिक–आर्थिक अवस्थासँग शिक्षा पहुँचको सम्बन्ध पनि गहिरो रूपमा गाँसिएको देखिन्छ।

एसईई २०८१ को नतिजा अनुसार सबैभन्दा कम नन-ग्रेडेड विद्यार्थी बागमती प्रदेशमा रहेका छन्। कुल १ लाख १९ हजार ५१७ परीक्षार्थी सहभागी भएकोमा २० हजार ९४७ जना मात्र नन-ग्रेडेड भएका छन्। यसले बागमतीमा तुलनात्मक रूपमा सिकाइ अवस्था राम्रो रहेको संकेत गर्छ।

अन्य प्रदेशहरूमा नन-ग्रेडेड विद्यार्थीको संख्या यसप्रकार छः कोशी प्रदेशमा ४७ हजार ८३५ मध्ये २३ हजार ६३१ जना, गण्डकी प्रदेशमा ४७ हजार ८४९ मध्ये ११ हजार ३२८ जना, लुम्बिनी प्रदेशमा ५७ हजार ६८७ मध्ये २८ हजार २७४ जना, कर्णाली प्रदेशमा ४६ हजार ४५५ मध्ये १३ हजार ७६५ जना, र सुदूरपश्चिम प्रदेशमा ५९ हजार ८०४ मध्ये २६ हजार ८७४ जना विद्यार्थी नन-ग्रेडेड भएका छन्।

यी तथ्यांकले देखाउँछ कि केही प्रदेशमा नन-ग्रेडेडको अनुपात अझै उच्च छ, जसले क्षेत्रीय शैक्षिक असमानता र स्रोत अभावको गम्भीर संकेत दिन्छ। एसईई नतिजाले केवल विद्यार्थीको भविष्य होइन, मुलुकको शिक्षा नीति र कार्यान्वयन क्षमताको पनि परीक्षण गर्छ। जब आधारभूत विषयहरूमा विद्यार्थी यति ठूलो संख्यामा असफल हुन्छन्, तब शिक्षामा सुधारलाई भाषण होइन, दायित्वका रूपमा व्यवहार गर्नुपर्ने समय आएको छ।

#एसईई- २०८१

प्रकाशित : १३ असार २०८२, शनिबार 15:59