आज विश्व क्षयरोग विरुद्धको दिवस

नेपालमा क्षयरोगको चुनौती : वार्षिक ७० हजार नयाँ संक्रमित, १८ हजारको मृत्यु

द नेप्लिज संवाददाता

११ चैत २०८१, सोमबार

विराटनगर– आज मार्च २४, विश्वभर विश्व क्षयरोग दिवस मनाइँदैछ । यस वर्षको नारा ‘हो, हामी क्षयरोग अन्त्य गर्छौँ’ चयन गरिएको छ । नेपालमा पनि यो दिवसमा विभिन्न जनचेतनामूलक कार्यक्रम गरिन्छ ।

नेपालमा हरेक वर्ष करिब ७० हजार नयाँ क्षयरोगका बिरामी थपिन्छ । यसमध्ये बर्सेनि १८ हजार व्यक्तिको मृत्यु हुन्छ । तर तीमध्ये ३७ हजार ४ सय ४७ जना मात्र उपचारको दायरामा आउँछन् । उपचारमा आएका बिरामीमध्ये ६५% पुरुष र ३५% महिला हुने गरेको एक अध्ययनले जनाएको छ ।

नेपाल सरकारले सन् २०३५ सम्म क्षयरोगको महामारी अन्त्य गर्ने लक्ष्य लिएको छ । त्यसका लागि क्षयरोग मुक्त अभियान सञ्चालन गरी हालसम्म १ सय २५ स्थानीय तहमा कार्यक्रमहरू लागू गरिएको छ । यो अभियान क्रमशः सबै ७ सय ५३ वटै स्थानीय तहमा विस्तार गरिने योजना छ ।

औषधि प्रतिरोधी क्षयरोगको उच्च भार भएका ३० देशमध्ये नेपाल पनि पर्दछ । नेपालमा वार्षिक करिब २ हजार ९ सय जनामा औषधि प्रतिरोधी क्षयरोग विकास हुने अनुमान गरिएको छ । तर ६ सय ९३ बिरामी मात्र पत्ता लागेका छन् । तीमध्ये ५ सय ४६ जनाले मात्र उपचार प्राप्त गरेका छन् ।

नेपालमा क्षयरोगको उपचार निःशुल्क उपलब्ध छ । रोगको लक्षणहरूमा दुई हप्ताभन्दा बढी समयसम्म खोकी लागिरहने, तौल घट्ने, राति पसिना आउने, ज्वरो आउने आदि पर्दछन् । यसरी लक्षण देखिएमा नजिकको स्वास्थ्य संस्थामा सम्पर्क गरी परीक्षण र उपचार गराउन आवश्यक छ ।

यस विश्व क्षयरोग दिवसको अवसरमा सबैलाई क्षयरोगविरुद्ध सचेतना फैलाउन र समयमै उपचार गराउन प्रेरित गरौँ । ‘हो, हामी क्षयरोग अन्त्य गर्छौँ’ भन्ने नारालाई सार्थक बनाउन सबैको सहयोग अपरिहार्य छ ।

भारतमा क्षयरोग

छिमेकी भारतमा क्षयरोग (टीबी) एक गम्भीर सार्वजनिक स्वास्थ्य चुनौतीको रूपमा रहेको छ । विश्व स्वास्थ्य संगठनका अनुसार सन् २०२१ मा विश्वभरि रिपोर्ट गरिएका कुल क्षयरोगका घटनामध्ये लगभग २६% भारतमा थिए । त्यस वर्ष भारतमा २६ लाख नयाँ टीबीका बिरामी दर्ता भएका थिए । त्यस्तै सन् २०२१ मा भारतमा क्षयरोगका कारण करिब ४.५ लाख मानिसको मृत्यु भएको थियो ।

भारत सरकारले सन् २०२५ सम्म टीबी उन्मूलन गर्ने लक्ष्य लिएको छ, जुन विश्व स्वास्थ्य संगठनको सन् २०३० को लक्ष्यभन्दा पाँच वर्ष अघि हो । यसका लागि, सरकारले ’राष्ट्रीय क्षयरोग उन्मूलन कार्यक्रम’ सञ्चालन गरिरहेको छ, जसअन्तर्गत टीबीको शीघ्र पहिचान, निःशुल्क उपचार र जनचेतना कार्यक्रमहरू सञ्चालन गरिएका छन् ।

विश्वव्यापी क्षयरोगको अवस्था

विश्व स्वास्थ्य संगठनको २०२२ को प्रतिवेदन अनुसार सन् २०२१ मा विश्वभरि १ करोड ६ लाख मानिस क्षयरोगबाट प्रभावित भएका थिए, जसमा ६० लाख पुरुष, ३४ लाख महिला र १२ लाख बालबालिका थिए । त्यस वर्ष क्षयरोगका कारण विश्वभरि करिब १६ लाखको मृत्यु भएको थियो ।

विश्वव्यापी रूपमा, क्षयरोग नियन्त्रणका लागि विभिन्न कार्यक्रमहरू सञ्चालनमा छन् जसमा शीघ्र पहिचान, प्रभावकारी उपचार र जनचेतना अभिवृद्धि जस्ता उपायहरू समावेश छन् । यद्यपि औषधि प्रतिरोधी क्षयरोगको बढ्दो समस्या र केही क्षेत्रमा स्वास्थ्य सेवाको पहुँचमा कमीले चुनौतीहरू सिर्जना गरिरहेका छन् ।

नेपाल र भारत दुवैले क्षयरोग नियन्त्रण र उन्मूलनका लागि ठोस कदमहरू चालिरहेका छन् । तर सफलताका लागि समुदायस्तरमा जनचेतना, शीघ्र परीक्षण र नियमित उपचारमा जोड दिनु आवश्यक छ । यसका साथै स्वास्थ्य सेवा पहुँचमा सुधार र पोषण अवस्थाको सुदृढीकरणले पनि क्षयरोग नियन्त्रणमा महत्वपूर्ण भूमिका खेल्छ ।

प्रकाशित : ११ चैत २०८१, सोमबार 07:58