समाजलाई ध्यानमा राखेर फैसला गर्ने प्रथम महिला न्यायाधीश श्रेष्ठको निधन

द नेप्लिज संवाददाता

१६ फागुन २०८१, शुक्रबार

विराटनगर– बुबालाई न्याय दिलाउन कानुन पढेको बताउँदै आएकी नेपालको पहिलो महिला न्यायाधीश शारदा श्रेष्ठको ८३ वर्षको उमेरमा महाराजगन्जस्थित प्रहरी अस्पतालमा उपचारका क्रममा शुक्रबार निधन भएको छ ।

२०२३ सालमा भूमि सुधार विशेष अदालतमा पहिलो महिला न्यायाधीश बनेर उनी न्याय सेवामा प्रवेश गरेकी थिइन् । सर्वोच्च अदालत सम्म पुग्ने दोस्रो महिला न्यायाधीश हुन् । अस्वस्थताले गर्दा श्रेष्ठ केही दिनदेखि अस्पतालमा भर्ना थिइन् ।

सघन उपचारकक्ष (आईसीयु)मा उपचार पछि स्वास्थ्यमा सुधार भए पछि उनलाई वार्डमा सारिएको थियो । वार्डमै उपचाररत रहँदा निधन भएको हो । उनी ३ बैशाख २०६१ मा सर्वोच्च अदालतको न्यायाधीश भएकी थिइन् । २१ जेठ २०६५ सम्म सर्वोच्चमा कार्यरत रहिन् । सर्वोच्च पुग्नुअघि उनी उच्च अदालत राजविराजमा न्यायाधीशका रूपमा कार्यरत रहेको निकटजनले बताएका छन् । उनी अधिकृत देखिनै न्यायक्षेत्रमा कार्यरत थिइन् ।

विज्ञान संकायकी विद्यार्थी श्रेष्ठको न्यायाधीश सम्मको यात्रा पनि रोचक थियो । दुई वर्ष अघि (२४ फागुन, २०७९ ) श्रेष्ठले गोरखापत्रसँगको कुराकानीमा महिला न्यायाधीश बन्ने सपनासहित पढाइलाई निरन्तरता नदिएको बताएकी थिइन् । आमाबुबाले पनि अरूको घरमा जाने छोरीलाई केही हदसम्म सजिलो होला भनेर विद्यालय पठाएको हुनसक्ने उनले भनेकी थिइन् ।

‘२०१८ सालमा बीएस्सी गर्दै थिएँ । महेन्द्र सरकारको पालामा ‘अन्तर्राष्ट्रिय तत्त्व’ आन्दोलन थियो । यसमा बुबा जेल पर्नुभयो, म र बहिनी सावित्री मिलेर बुबा छुटाउन धेरै प्रयत्न गर्यौं तर छुटाउन सकिएन,’श्रेष्ठले भनेकी थिइन्,‘यसरी बुबा छुटाउनका लागि कि त मुद्दा लड्नुपर्ने कि महेन्द्र सरकारको दर्शन गरेर बिन्ती गर्नुपर्ने थियो, हाम्रा लागि दुवै असम्भव थियो । त्यसैले मुद्दा लडेर नै बुबा छुटाउने आशाले मैँले कानुन विषय रोजेको हो ।’

यस पछि न्याय क्षेत्रमा श्रेष्ठका आगमन भएको थियो । २०२३ सालमा कास्की र लमजुङको भूमिसुधार स्पेसल कोर्टमा काम गरिन् । २०२५ मा कानुन मन्त्रालय पुगिन् । त्यसको दुई वर्षपछि जिल्ला न्यायाधीश बनिन् । नेपालको पहिलो महिला न्यायाधीश बनेर श्रेष्ठले इतिहासमा नाम लेखाइन् । श्रेष्ठ भन्थिन्,‘न्यायलाई विभिन्न तरिकाले परिभाषित गर्न सकिन्छ ।

कानुनमा रहेर बेञ्चमा बस्दा समाजलाई ध्यानमा राखेर फैसला गर्नुपर्ने हुन्छ, त्यसैले एक सच्चा न्यायाधीश बन्न आफ्नो विचारमा विश्वस्त हुनुपर्छ र आफूमा अरूको प्रभाव पर्न दिनुहुन्न ।’
न्यायाधीशलाई न्यायमूर्ति भन्दै गर्दा कतिपय अवस्थामा सजाय पाएको व्यक्तिको सजाय केही हदसम्म घटाउन पाए हुने भन्ने भावना मनमा आउने उनले भनेकी थिइन् । ‘तर म कानुनमा बाँधिएको हुन्थेँ । कानुन अनुसार फैसला गर्नु मेरो कर्तव्य थियो, कहिलेकाहीँ यस्ता केस आउँथे जसलाई आजसम्म पनि म बिर्सन सक्दिनँ,’ उनले भनेकी थिइन् ।

प्रकाशित : १६ फागुन २०८१, शुक्रबार 15:01